Tuyo es el tiempo cuando tu cuerpo pasa con el temblor del mundo, el tiempo, no tu cuerpo. Tu cuerpo estaba aquí, tendido al sol, soñando, se despertó contigo una mañana cuando quiso la tierra.
Tuyo es el tacto de las manos, no las manos; la luz llenándote los ojos, no los ojos; acaso un árbol, un pájaro que mires, lo demás es ajeno. Cuanto la tierra presta aquí se queda, es de la tierra.
Sólo trajimos el tiempo de estar vivos entre el relámpago y el viento; el tiempo en que tu cuerpo gira con el mundo, el hoy, el grito delante del milagro; la llama que arde con la vela, no la vela, la nada de donde todo se suspende, —eso es lo nuestro.
lo mío
Tłum. Ada Trzeciakowska
TO, CO NASZE
To czas, kiedy twoje ciało przemija przy drżeniu świata, czas, nie ciało. Twoje ciało było tutaj, leżało na słońcu, śniło, obudziło się z tobą kiedyś rano gdy ziemia go zapragnęła.
Twój jest dotyk rąk, lecz nie ręce; światło wypełniające twoje oczy, lecz nie oczy; może drzewo, ptak, na które patrzysz, wszystko inne jest obce. To, co ziemia użycza tutaj, tutaj zostanie, do ziemi należy.
Wnieśliśmy tylko czas, w którym żyjemy pośród błyskawic na wietrze; czas, w którym twoje ciało obraca się wraz ze światem, dzień dzisiejszy, płacz wobec cudu; płomień, który płonie wraz ze świecą, lecz nie świecę, nicość, w której wszystko jest zawieszone, – oto, co nasze.
¿Cuál es nuestra inocencia, cuál es nuestra culpa? Todos estamos desnudos, nadie está seguro. Por lo tanto, es coraje: la pregunta sin contestar, la duda firme,- llamando muda, escuchando sorda- ¿eso en la desgracia, hasta la muerte, dando coraje a otros, y en su derrota, alentando
al alma a ser fuerte? Ve profundo y es alegre quien accede a la mortalidad y en su prisión se levanta a sí mismo como al mar en un abismo, luchando por ser libre aunque es incapaz, en su entrega, de encontrar su continuidad.
Entonces quien fuertemente siente, se comporta. El pájaro mismo, se ensancha; acerado en su forma, se endereza. Aunque está cautivo, sus poderosos cantos dice, la satisfacción es una cosa humilde, como pura una cosa es alegría. Eso es mortalidad, eso es eternidad.
Tłum. Julia Hartwig
Czym są lata?
Czym jest nasza niewinność i czym nasza wina? Wszyscy są nadzy, nikt nie jest bezpieczny. Skąd płynie męstwo: rzecz bez odpowiedzi, harda wątpliwość – co niema krzyczy, głucha nasłuchuje i sprawia, że na przekór nieszczęściu i śmierci rośnie odwaga i we własnej klęsce
duch krzepnie. Widzi do głębi i szczęśliwy ten, kto przystał na śmiertelność i w więzieniu własnym wznosi się ponad siebie jak morze, co szamocąc się w otchłani, aby być wolne, choć nim być nie może, w swoich porażkach odnajduje ciągłość.
Tak postępuje ten, kto czuje mocno. Nawet ptak gdy śpiewa, rośnie, prostuje swój kształt. Chociaż uwięziony, mocnym śpiewem głosi, że sytym być to rzecz pozioma, czysta jest radość. To jest śmiertelność. To wieczność.
What is our innocence, what is our guilt? All are naked, none is safe. And whence is courage: the unanswered question, the resolute doubt, — dumbly calling, deafly listening—that in misfortune, even death, encourage others and in its defeat, stirs
the soul to be strong? He sees deep and is glad, who accedes to mortality and in his imprisonment rises upon himself as the sea in a chasm, struggling to be free and unable to be, in its surrendering finds its continuing.
So he who strongly feels, behaves. The very bird, grown taller as he sings, steels his form straight up. Though he is captive, his mighty singing says, satisfaction is a lowly thing, how pure a thing is joy. This is mortality, this is eternity.
Aquí hay demasiadas cascadas: arrolladores torrentes bajan rápidamente hacia el mar, y la presión de tantas nubes en las cimas de las montañas los hace desbordarse en una suave cámara lenta sobre las laderas, volviéndose cascadas ante nuestros propios ojos. -Ya que si aquellas venas, aquellas largas millas de brillantes manchas de lágrimas, aún no son cascadas, en una época más o menos rápida, como las que aquí transcurren, probablemente lo serán. Pero si los arroyos y las nubes continúan viajando, viajando, las montañas parecen cascos de volcados buques con limos colgantes y lapas.
Piensa en el largo viaje a casa. ¿Tendríamos que haber permanecido en casa y pensar en esto de aquí? Hoy, ¿dónde deberíamos estar? ¿Es correcto ser espectadores de extraños que actúan en una obra en el más extraño de los teatros? ¿Qué infantilismo nos empuja, mientras queda un aliento de vida en nuestros cuerpos, a correr para mirar el sol desde el otro lado? ¿Para ver el más pequeño colibrí verde del mundo? ¿Para mirar con atención alguna vieja, inexplicable obra de piedra, inexplicable e impenetrable, desde todos los puntos de vista, percibida en el acto y siempre, siempre encantadora? Oh, ¿debemos soñar nuestros sueños y también realizarlos? ¿Y nos queda espacio para un poniente plegable de viaje, y todavía lo bastante cálido?
Hubiese sido una lástima, a buen seguro, no haber visto los árboles a lo largo del camino, realmente exagerados en su belleza, no haber visto sus gestos, como nobles pantomimas con vestidos color rosa. -No haber necesitado detenerse a poner gasolina y no haber podido oír esas dos tristes notas de la melodía de madera de unos desaparejados zuecos de madera que, sin cuidado alguno, golpean el suelo manchado de aceite de la gasolinera. (En otro país los zuecos estarían controlados: cada par sonaría con un idéntico tono.) -Sería una lástima no haber escuchado la otra música, la menos primitiva, del gordo pájaro castaño que canta posado sobre la estropeada bomba de gasolina en la barroca iglesia de cañas de los jesuitas: tres torres, cinco cruces de plata.
-Sí, sería una lástima no haber ponderado nunca, sin precisión, indefinidamente, qué relación puede existir durante siglos entre el más burdo calzado de madera y el cuidado y la exigencia de las fantasías en las jaulas de madera. -No haber estudiado historia en la débil caligrafía de las jaulas de pájaros cantores. -Y nunca haber tenido que escuchar la lluvia, tan parecida a los discursos de los políticos: dos horas de oratoria sin pausa alguna y después, de repente, un silencio de oro durante el cual la viajera toma un cuaderno de notas y escribe:
“¿Es una falta de imaginación lo que hace que vengamos a lugares imaginados, en lugar de quedarnos en casa? ¿O quizá Pascal no tenía toda la razón en aquello de sentarse tranquilo en una estancia?
Continente, ciudad, país, sociedad: la elección nunca es amplia ni libre. Y aquí, o allí… No. ¿Tendríamos que habernos quedado en casa, doquiera fuese?”.
Fotogramas de Jauja de Lisandro Alonso y Moonrise Kingdom de W. Anderson
Tłum. Andrzej Sosnowski
Pytania w kwestii podróży
Za dużo tych wodospadów; stłoczone strumienie za szybko pędzą w dół ku morzu, a pod naporem tylu chmur te górskie wierzchołki zaczynają musować ze wszystkich stron w zwolnionym tempie, zmieniając się w wodospady wprost na naszych oczach. -Bo jeśli te smugi, te błyszczące, kilometrowe łzy to jeszcze nie wodospady, to w mgnieniu wieku, a tak biegną tu wieki, zapewne nimi się staną. Lecz gdy strumienie i chmury tak sobie podróżują, podróżują, góry wyglądają jak przewrócone okręty z brodami skorupiaków i szlamu.
Pomyśl o drodze powrotnej. Należało zostać w domu i o tych stronach pomyśleć? Gdzie wypadałoby nam być dzisiaj? Czy godzi się oglądać dziwnych nieznajomych w sztuce w tym najdziwniejszym z teatrów? Cóż to za dziecinada, że póki tchu, nie wahamy się spieszyć choćby zaraz, żeby obejrzeć słonce z drugiej strony? Najmniejszego zielonego kolibra na świecie? Gapić się w niepojęte, zacne rumowisko, niepojęte i nieprzeniknione, w dowolnie wybrany widok, ujrzany w lot i zawsze, na zawsze cudowny? Och, czy musimy śnić te swoje sny i na dokładkę je zjadać? I czy zdołamy zmieścić kolejny zawijany zachód słońca, jeszcze ciepły?
Jednak na pewno byłoby nam szkoda nie ujrzeć drzew rosnących wzdłuż tej drogi, naprawdę zbyt natarczywych w swoim pięknie, nie ujrzeć ich gestykulacji w stylu majestatycznych mimów odzianych na różowo. Nie musieć stawać po benzynę w polu, nie słyszeć smutnej, drewnianej melodii niezgranych codaków na dwie nuty beztrosko stukających o podłogę lepkiej od smaru stacji benzynowej. (W innym kraju drewniaki musiałyby przejść testy. Każdą parę obowiązywałby identyczny dźwięk). -Tak, szkoda nie posłuchać innej, mniej prymitywnej muzyki tłustego brązowego ptaka nad zepsutą pompą benzynową, w środku jezuickiego baroku bambusowego kościoła: trzy wieże, srebrnych krzyży pięć.
-Tak, szkoda nie podumać trochę, niewyraźnie i bez głębszych wniosków, nad możliwym związkiem łączącym przez wieki najtoporniejsze drewniane obuwie ze struganymi cackami wymuskanych fantazji tych drewnianych klatek. -Nigdy nie odcyfrowywać historii w zwiewnej kaligrafii tych śpiewających klatek. -Nie być zmuszonym wsłuchiwać się w deszcz tak przypominający mowy polityków: dwie godziny bezpardonowej oracji, po której zapada nagła, złota cisza. Podróżny wyciąga notes, może pisać:
„Czy to z braku wyobraźni cięgle odwiedzamy miejsca wyobrażone, zamiast siedzieć w domu? A może jednak Pascal nie całkiem miał rację w kwestii tego ślęczenia we własnym pokoju?
Kontynent, miasto, państwo, środowisko: wybór szeroki nie jest, nie do nas należy. Tu czy tam… Nie. Należało w domu zostać, gdziekolwiek ten dom leży?”
El cielo protector de Bernardo Bertolucci
Moonrise Kingdom
Questions of Travel
There are too many waterfalls here; the crowded streams hurry too rapidly down to the sea, and the pressure of so many clouds on the mountaintops makes them spill over the sides in soft slow-motion, turning to waterfalls under our very eyes. – For if those streaks, those mile-long, shiny, tearstains, aren’t waterfalls yet, in a quick age or so, as ages go here, they probably will be. But if the streams and clouds keep travelling, travelling, the mountains look like the hulls of capsized ships, slime-hung and barnacled.
Think of the long trip home. Should we have stayed at home and thought of here? Where should we be today? Is it right to be watching strangers in a play in this strangest of theatres? What childishness is it that while there’s a breath of life in our bodies, we are determined to rush to see the sun the other way around? The tiniest green hummingbird in the world? To stare at some inexplicable old stonework, inexplicable and impenetrable, at any view, instantly seen and always, always delightful? Oh, must we dream our dreams and have them, too? And have we room for one more folded sunset, still quite warm?
But surely it would have been a pity not to have seen the trees along this road, really exaggerated in their beauty, not to have seen them gesturing like noble pantomimists, robed in pink. – Not to have had to stop for gas and heard the sad, two-noted, wooden tune of disparate wooden clogs carelessly clacking over a grease-stained filling-station floor. (In another country the clogs would all be tested. Each pair there would have identical pitch.) – A pity not to have heard the other, less primitive music of the fat brown bird who sings above the broken gasoline pump in a bamboo church of Jesuit baroque: three towers, five silver crosses.
– Yes, a pity not to have pondered, blurr’dly and inconclusively, on what connection can exist for centuries between the crudest wooden footwear and, careful and finicky, the whittled fantasies of wooden cages – Never to have studied history in the weak calligraphy of songbirds’ cages. – And never to have had to listen to rain so much like politicians’ speeches: two hours of unrelenting oratory and then a sudden golden silence in which the traveller takes a notebook, writes:
‘Is it lack of imagination that makes us come to imagined places, not just stay at home? Or could Pascal have been not entirely right about just sitting quietly in one’s room?
Continent, city, country, society: the choice is never wide and never free. And here, or there… No. Should we have stayed at home, wherever that may be? ‘
¿Afianzado en vivir, en morir por medallas y victorias confiables? Luchan, luchan, lucha el ciego que cree ver, – quien no puede ver que el esclavizador está esclavizado; el odiador, dañado. Oh brillo, oh firme estrella, oh tumultuoso océano azotado hasta que las diminutas cosas van como lo desean, la montañosa onda nos hace conocer a quienes miramos
lo profundo. ¡Perdidos en el mar antes de luchar! Oh estrella de David, estrella de Belén, oh negro león imperial del Señor – emblema de un mundo levantado – sean juntados al fin, sean juntados. Hay la corona del odio y debajo de ella todo es muerte; hay la del amor sin la que nadie es rey; los actos benditos santifican el halo. Así como el contagio de la enfermedad hace la enfermedad,
el contagio de la verdad puede hacer la confianza. Están luchando en cavernas y desiertos, uno por uno, en batallones o escuadrones; ellos están luchando para que yo pueda todavía curarme de la enfermedad, Mi Yo; algunos están ligeramente enfermos; algunos morirán. «El hombre lobo del hombre y nos devoramos entre nosotros. El enemigo no hubiera podido abrir una brecha mayor en nuestras defensas. Alguien
que guía a un ciego puede hacerlo escapar, pero Job descorazonado por el falso alivio supo que nada puede derrotar tanto como un ciego que puede ver. Oh, vivos quienes están muertos, quienes están satisfechos de no ver, oh, nimio polvo de la tierra que camina tan arrogante, la confianza engendra poder y la fe es una cosa afectuosa. Juramos, hacemos esta promesa
a los que luchan – es una promesa – «Jamás odiaremos el negro, lo blanco, lo rojo, lo amarillo, al judío, el gentil, al intocable». No somos aptos para jurar. Con las mandíbulas apretadas ellos luchan, luchan, luchan, – amamos a algunos que conocemos, amamos a algunos pero no los conocemos – para que los corazones puedan sentir y no se entumezcan. Eso me cura; ¿o soy yo lo que no puede creer? Algunos en la nieve, o en despeñaderos, otros en arenas movedizas, poco a poco, mucho a mucho, ellos luchan luchan luchan para que donde había muerte pueda haber vida. «Cuando un hombre es presa de la ira, es movido por cosas exteriores; cuando se sostiene en su sitio con paciencia paciencia paciencia, eso es acción o belleza», la defensa del soldado y la más dura coraza para
la lucha. El mundo es el hogar de un huérfano. ¿Jamás tendremos paz sin tristeza? ¿Sin las súplicas de los que mueren por una ayuda que no ha de venir? Oh, tranquila forma sobre el polvo, no puedo mirar y sin embargo debo. Si estos grandes y pacientes moribundos – todas estas agonías y heridas soportadas y sangre derramada – nos pueden enseñar cómo vivir, estos moribundos no fueron en vano.
Corazón endurecido de odio, oh, corazón de hierro, el hierro es hierro hasta hacerse herrumbre. Jamás ha habido una guerra que no lo fuera de adentro; debo luchar hasta conquistar en mí lo que causa la guerra, pero no lo creeré. Yo en mis adentros nada hice. ¡Oh, crimen de Iscariote! La belleza es eterna y el polvo dura un rato.
Obras de William Kentridge
Tłum. Julia Hartwig
Nie ufając zasługom
Gotowi żyć, gotowi umrzeć dla honorów i pozycyjnej przewagi? Walczą, walczą zaciekle ze ślepcem, który myśli, że widzi – a nie widzi, że zniewolony to ten, co zniewala; że nienawistnik godzi w samego siebie. O, potężna, o, jasna gwiazdo. O, huczący oceanie smagany tak długo, aż rzeczy drobne ułożą się po swojemu, a spiętrzona fala ukaże nam
głębinę. Zaginieni na morzu, nim zdążyli stanąć do walki! O, gwiazdo Dawida, gwiazdo Betlejemska, o, czarny lwie cesarski Pana, znaku wzniesionego świata, kiedy wreszcie połączycie się ze sobą. W królestwie nienawiści wszystko przemienia się w śmierć, bez władzy miłości nikt nie może być królem. Święte czyny uświęcają aureolę. Podobnie jak zaraźliwa jest choroba,
zaraźliwa może być ufność. Walczą na pustyniach i w pieczarach, pojedynczo, batalionami i w szwadronach, walczą, bym wreszcie wyleczyła się z choroby. Ja właśnie. Niektórzy przechodzą ją lekko, inni umierają. „Człowiek człowiekowi wilkiem, pożeramy się nawzajem. Żaden wróg nie dokonałby większego wyłomu w naszych fortyfikacjach. Człowiek
wiodący ślepca może od niego uciec, ale Hiob zgnębiony fałszywą pociechą dobrze wiedział, że nie ma nic groźniejszego od ślepca, który widzi. O, martwi, choć żywi, dumni z tego, że nie widzicie. O, marny prochu poruszający się butnie, ufność daje siłę, wiara jest sprawą uczucia. Ślubujemy i przyrzekamy
walczącym – i niech to starczy za przysięgę. „Nigdy” nie nienawidzić czarnego, białego, czerwonoskórego, żółtego, Żyda, szlachcica i pariasa. Nie jesteśmy gotowi do przysięgi. Z zaciśniętymi zębami walczą, walczą zaciekle – kochamy jednych, których znamy, innych, choć ich nie znamy – aby serca umiały czuć, nie były odrętwiałe. To mnie uzdrawia; a może jestem czymś, czemu nie mogę wierzyć? Wśród
śniegów, pod szczytami gór, na ruchomych piaskach, krok za krokiem, piędź po piędzi posuwają się walcząc, walcząc zaciekle, aby tam, gdzie dotąd była śmierć, powstało życie. „Kiedy człowiek pada ofiarą własnego gniewu, powodują nim rzeczy zewnętrzne. Kiedy trzyma się swego gruntu wytrwale, z całą wytrwałością, powstaje działanie lub piękno”, to żołnierska obrona i zbroja najlepsza
w walce. Świat jest domem sierot. Czy nigdy nie nastanie pokój nie zakłócony smutkiem? Krzykiem wołającego o pomoc, która nie nadchodzi? O, uciszony kształcie na piasku, nie mogę patrzeć, a przecież muszę. Jeśli ci wszyscy konający cierpliwie – wszystkie te cierpienia i zadane rany, i rozlew krwi – zdolne są nauczyć nas, jak żyć, śmierć tych ludzi nie była daremna.
Serce stwardniałe z nienawiści, o, serce z żelaza, żelazo jest żelazem, dopóki nie stoczy go rdza. Nie ma takiej wojny, która nie zaczynałaby się od wnętrza. Muszę walczyć, dopóki nie pokonam w sobie tego, co jest przyczyną wojny, a w co nie chciałam uwierzyć. Nic wewnątrz nie uczyniłam. O, zbrodnio Judaszowa! Piękno trwa wiecznie, proch zaledwie chwilę.
In Distrust of Merits
Strengthened to live, strengthened to die for medals and positioned victories? They’re fighting, fighting the blind man who thinks he sees,— who cannot see that the enslaver is enslaved; the hater, harmed. O shining O firm star, O tumultuous ocean lashed till small things go as they will, the mountainous wave makes us who look, know
depth. Lost at sea before they fought! O star of David, star of Bethlehem, O black imperial lion of the Lord-emblem of a risen world—be joined at last, be joined. There is hate’s crown beneath which all is death; there’s love’s without which none is king; the blessed deeds bless the halo. As contagion of sickness makes sickness,
contagion of trust can make trust. They’re fighting in deserts and caves, one by one, in battalions and squadrons; they’re fighting that I may yet recover from the disease, My Self; some have it lightly; some will die. ‘Man’s wolf to man’ and we devour ourselves. The enemy could not have made a greater breach in our defenses. One pilot-
ing a blind man can escape him, but Job disenheartened by false comfort knew that nothing can be so defeating as a blind man who can see. O alive who are dead, who are proud not to see, O small dust of the earth that walks so arrogantly, trust begets power and faith is an affectionate thing. We vow, we make this promise
to the fighting—it’s a promise—’We’ll never hate black, white, red, yellow, Jew, Gentile, Untouchable.’ We are not competent to make our vows. With set jaw they are fighting, fighting, fighting,—some we love whom we know, some we love but know not—that hearts may feel and not be numb. It cures me; or I am what I can’t believe in? Some in snow, some on crags, some in quicksands, little by little, much by much, they are fighting fighting that where there was death there may be life. ‘When a man is prey to anger, he is moved by outside things; when he holds his ground in patience patience patience, that is action or beauty,’ the soldier’s defense and hardest armor for
the fight. The world’s an orphans’ home. Shall we never have peace without sorrow? without pleas of the dying for help that won’t come? O quiet form upon the dust, I cannot look and yet I must. If these great patient dyings-all these agonies and wound bearings and bloodshed— can teach us how to live, these dyings were not wasted.
Hate-hardened heart, O heart of iron iron is iron till it is rust. There never was a war that was not inward; I must fight till I have conquered in myself what causes war, but I would not believe it. I inwardly did nothing. O Iscariot-like crime! Beauty is everlasting and dust is for a time.
Este paisaje celestial con garzas blancas erigidas como ángeles, ascendiendo inclinadas tan alto como quieren y tan lejos como quieren en hileras e hileras de inmaculados reflejos; la región entera, desde la garza en lo alto hasta la ingrávida isla de manglares con luminosas hojas verdes delicadamente ribeteadas con guano como iluminaciones de plata, y hasta los sugerentes arcos góticos de las raíces del manglar y en el fondo, el hermoso verde guisante del prado donde a veces salta un pez como una flor silvestre en una decorativa espuma de rocío; esta es una historieta de Rafael para el tapiz de un papa: semeja el paraíso. Pero un faro esquelético erguido allí con sotana en blanco y negro, que vive desquiciado, cree saberlo todo. Cree que el infierno brama bajo sus pies de hierro, que por eso el agua en la marea baja es tan tibia, y sabe bien que el paraíso no es así. El paraíso no es como volar o nadar, pero algo tiene que ver con lo oscuro y con un fuerte resplandor y cuando anochezca recordará algo sólidamente formulado que decir al respecto.
Ten morski pejzaż, niebiański, z białymi czaplami odstawionymi jak anioły latającymi tak wysoko, jak chcą, i tak daleko, jak chcą, bokiem i horyzontalnie, piętrami na piętrach nieskazitelnie lustrzanych odbić; cała ta sfera, od najwyższej czapli po nieważką wyspę namorzynów u dołu, z jasnozielonymi liśćmi wdzięcznie obrębionymi ptasim łajnem, niby srebrną iluminacją w rękopisie, i jeszcze niżej, do sugestywnie gotyckich łuków namorzynowych korzeni i pięknego groszkowozielonego pastwiska w zaciszu, gdzie ryba wyskakuje niczym polny kwiat w ozdobnym wykwicie pyłu z wodnego pyłu; ten karton Rafaela do któregoś z arrasów dla któregoś z Papieży: naprawdę wygląda jak niebo. Ale szkielet morskiej latarni stojący tam dalej w czarno-białej sukni klerykalnej, który żyje nerwami, uważa, że on wie lepiej. Uważa, że piekło szaleje tuż pod jego żelaznymi stopami, że właśnie dlatego płytka woda jest tak ciepła, i wie, że z niebem nie ma to wszystko nic wspólnego. Niebo to nie jest jakieś latanie czy pływanie, niebo ma do czynienia raczej z ciemnością i twardym blaskiem, a kiedy zapadnie zmrok, będzie już dobrze pamiętał coś, co mocnych słowach należy powiedzieć na ten temat.
Seascape
This celestial seascape, with white herons got up as angels, flying high as they want and as far as they want sidewise in tiers and tiers of immaculate reflections; the whole region, from the highest heron down to the weightless mangrove island with bright green leaves edged neatly with bird-droppings like illumination in silver, and down to the suggestively Gothic arches of the mangrove roots and the beautiful pea-green back-pasture where occasionally a fish jumps, like a wildflower in an ornamental spray of spray; this cartoon by Raphael for a tapestry for a Pope: it does look like heaven. But a skeletal lighthouse standing there in black and white clerical dress, who lives on his nerves, thinks he knows better. He thinks that hell rages below his iron feet, that that is why the shallow water is so warm, and he knows that heaven is not like this. Heaven is not like flying or swimming, but has something to do with blackness and a strong glare and when it gets dark he will remember something strongly worded to say on the subject.
