El que habla es el que calla. O: «Pero sobre lo más importante, prefiero callar». (Rilke)
Estaba recostado contra el reposabrazos del sillón cuando el rayo de una estrella lejana perforó su pupila.
Fue en otro país, en otro sueño. Un pañuelo de seda que envolvía su cuello se deslizó hasta las rodillas de ella.
Como la vía láctea. Las sombras se alargaban, caía la tarde, el sol estaba sangrando, mientras ellos permanecían en el abrazo de la bahía como en un frasco de miel.
Dos mares derramados en torno a sus caras, península de pasión, óvalos de ternura. Todo se iba convirtiendo en la trama de una canción inaudible reflejada en la luz de las montañas.
Ya que debemos hablar de lo más importante, debemos callar, dijo. El que calla es el que habla.
Pájaros de sangre se posaron en mis manos los llevaba delante de mí bulliciosos y trémulos instalados en los nidos de mis manos los llenaban hasta el borde Pastaban deprisa ávidos adivinando el amor Cuando llegaste te los enseñé pájaros blancos pendiendo inertes del rojo que cubrió sus cuerpos Lo comprendiste Liberaste el blanco y sacudiendo el rojo dijiste Largoooooooooooooooo
Ptaki krwi usiadły mi na rękach niosłem je przed sobą zgiełkliwe rozedrgane siedziały w gniazdach dłoni wypełniały je po brzegi Pasły się szybko Zachłanne odgadywały miłość Kiedy przyszłaś pokazałem ci je białe ptaki zwisające i bezwładne od czerwieni która je obsiadła Zrozumiałaś Uwolniłaś białe i strząsając czerwień powiedziałaś: Siooooooooooooooooo
Sobrevolaba un mundo muerto donde el entusiasmo crea milagros y todo lo envuelve en pinturas doradas de la esperanza Pasaba por las capas de aire y las capas de tierra imágenes y postimágenes se desplegaron en mí pasé por una capa de arena Cada vez más hondo, al interior de la tierra yo era un topo estaba mordiendo el último rayo de la luz jónica apagaba en mi mano la escoria de la última estrella huyendo de mí a las profundidades de la tierra, hormigas
¿Cómo superar este geotropismo? Pasé por una capa de putrefacción y aún no he llegado a la mitad del vuelo Oh planear sobre los abismos al otro lado del habla-hierba al otro lado de la trama de las cosas, allí donde se extiende el reino del hambre hambre amarilla y hambre verde se abrían las puertas de los siete sentidos Planeaba en el tiempo y a través del tiempo me engullía el espacio me inclinaba hacia la tierra, en un vuelo precipitado percibiendo ya las partículas de granos de arena, el polvo de la tierra me inclinaba hacia mí mismo yo que surgí del polvo en polvo me convertía
«A medio camino a media frase medio-hombre medio-mujer medio-animal medio-hombre medio-amigo medio-enemigo medio-pez medio-búho medio-aliento medio-palabra medio-rosa medio-cebolla medio-valle medio-montaña medio-niño medio-anciano medio-estrella medio-roca medio-porvenir medio-pasado no nacido ya pero aún muerto medio-Apolo medio-Dionisio medio-diablo medio-ángel medio-odio medio-amor mediovida mediomuerte».
-Te reconozco, dijo la Esfinge. – Ahora te voy a comer.
Leciałem nad martwym światem kędy zapał tworzy cudy i obleka w nadziei złote malowidła mijałem warstwy powietrza, warstwy ziemi rozwijały się we mnie widoki i powidoki minąłem warstwę piachu Coraz głębiej, w głąb ziemi byłem kretem podgryzałem ostatnią belkę jońskiego światła gasiłem w ręku żużel ostatniej gwiazdy uciekającej przede mną w głąb ziemi, mrówki
Jak pokonać ten geotropizm? Minąłem warstwę gnilną a nie dotarłem jeszcze do połowy lotu O szybowanie ponad przepaściami po drugiej stronie mowy-trawy po drugiej stronie zmowy rzeczy, tam gdzie rozciąga się królestwo głodów głód żółty i głód zielony otwierały bramy siedmiu zmysłów Szybowałem w czasie i poprzez czas pochłaniała mnie przestrzeń pochylałem się ku ziemi, w stromym locie dostrzegając już drobiny ziarenek piasku, kurz ziemi pochylałem się ku sobie z prochu powstały obracałem się w proch
„W pół drogi w pół zdania wpół mężczyzna wpół kobieta wpół zwierzę wpół człowiek wpół przyjaciel wpół wróg wpół ryba wpół sowa wpół oddechu wpół słowa wpół róża wpół cebula wpół dolina wpół góra wpół dziecko wpół starzec wpół gwiazda wpół skała wpół przyszły wpół wczorajszy nienarodzony już jeszcze umarły wpół Apollo wpół Dionizos wpół diabeł wpół anioł wpół nienawiść wpół miłość wpółżycia wpółśmierć”
– Poznaję ciebie – powiedział Sfinks. – Teraz ciebie zjem.
Antes me esforzaba por enriquecer mi mundo, hoy me esfuerzo por reducirlo. Reducirlo a elementos inalienables, pan, bolsa de viaje, imagen de mi familia a la mesa, debajo de los párpados, un libro, algunos objetos sencillos necesarios durante el viaje hacia uno mismo, recuerdo de la infancia, imágenes que me llevo, lavadas por el fluir del tiempo; es el único equipaje que llevo conmigo. La reducción abarca círculos cada vez más amplios de mi mundo. Elementos inalienables: aire, fuego, agua. Oscuridad y luz. Y también vino y pan. Los restos de la forma de alguien atrapados en la pupila, guardados en la caja de la memoria, un pájaro en una rama, rostro de alguien y benévola rama del cielo inclinadas sobre mí, este es el territorio hacia el cual navego con mi mirada. ¿Y el infierno? Son despertares repentinos del espacio, grietas que se asientan sobre las cosas, que flotan en el mar ardiente del aire, con el cielo claro del día. Los llevo bajo mi corazón, colgado de la cinta azul de la desesperación con la que he ceñido mi noche.
Ilustraciones de Gabriel Pacheco
redukcja
Kiedyś trudziłem się nad wzbogaceniem mojego świata, dziś trudzę się nad jego redukcją. Sprowadzeniem go do niezbywalnych elementów, chleb, torba podróżna, obraz rodziny przy stole, uniesiony w oczach, jakaś książka, kilka prostych przedmiotów koniecznych w podróży ku sobie, wspomnienie z dzieciństwa, obrazy zabrane ze sobą, wypłukane przez strumień czasu; to jedyny ekwipunek, który ze sobą zabieram. Redukcja obejmuje coraz to szersze kręgi mojego świata. Elementy niezbywalne: powietrze, ogień, woda. Ciemność i światło. I jeszcze wino i chleb. Szczątek czyjegoś kształtu uwięzły w źrenicy oka, przechowany w pudle pamięci, ptak na gałęzi, czyjaś twarz pochylona nade mną, przychylająca mi gałąź nieba, oto kraj, ku któremu żegluję spojrzeniem. A piekło? To nagłe przebudzenia przestrzeni, szczeliny osiadające na rzeczach, pływające w płonącym morzu powietrza, przy czystym niebie dnia. Noszę je pod sercem, na błękitnej tasiemce rozpaczy, którą przewiązana jest moja noc.
Lo dijo Henryk sentado en el último escalón de la escalera de la biblioteca. El sol operaba sobre sus destrozadas manos algunos rayos quedaron atrapados en su pelo y trataron de prenderle fuego con un hilo verde. Y luego citó ese famoso pasaje del séptimo libro de «La Ilíada»:
Ciudades combadas como conchas en las costas de tierra negra, en las que el eco filamentoso se derrama contra el flujo del aire- he aquí las farolas que yacen enrolladas en caracoles y las torres fluyen gota a gota hacia el cielo como una fría estalactita de ladrillo. La piel del globo se arruga, se hunde por los bosques y se resquebraja en las grietas los truenos subterráneos mutilan el cielo bajo, bostezan sangrientos atardeceres junto al hocico abierto de la tierra y el sol negro ha menguado hasta la forma de corazón humano.*
Y nosotros, que estábamos sentados al pie de la escalera experimentamos una extraña sensación; que el mundo se había separado de nosotros a través de estas estrofas, que se había abierto una grita, una brecha, imposible de enterrar. El viento seguía arremolinándose, pero las velas ya se marchitaban y la garza de sangre se enfriaba en el aire lleno de rejas, se volvía gris la fibra de esos años, y las cosas viejas se oxidaban de nuevos colores. Y, además, esta segunda frase, cuyo paganismo impactaba, como tocada en la lluvia, en una estación Noche de Walpurgis, que el sueño descamaba de nuestros dedos.
¿QUÉ HAGO AQUÍ? Y: ¿NO VOY A REPETIRME?
Algo se estaba desmoronando. En el aire fresco de la mañana las puertas de la biblioteca seguían cerradas, pero yo ya pude oír el ruido del mar cuando irrumpía en nuestro silencio, espumosas olas se precipitaban una tras otra, llevando a lomos motas de espuma, cual, vista de lejos, podía pasar por el alba, las olas se solapaban entre sí como los versos de una antigua oración de los bárbaros, oí el grito de las gaviotas y el rompeolas se estaba quebrando en el primer frescor de la luz.
Y entonces el giro del gatillo me abrió la tensa piel de la sangre, y vi el viejo eco de los años retornar con una nueva ola, el interior de la biblioteca palpitaba de oscuridad, aún podía oír sus pasos, silenciosos y prudentes, cuando se deslizaban encima de la acera y se alejaban sofocados por el canto, Homero de veintitrés años con la cabeza atravesada, y el crujido de una bala suspendida en el oscuro pasillo. Murciélagos pasaban volando bajo el techo cruzando las líneas de sus vuelos; como si el vuelo fuera una discusión que mantenían con el océano aéreo. Permanecimos intimidados, sin saber que tal cosa pudiera existir a plena luz del día, la caverna palpitaba de oscuridad y barullo multilingüe, sin saber si volver atrás o dar un paso -el chasquido de la cerradura desapareció hacía tiempo- nos encontrábamos en el borde de la luz, dijo Henryk – un pozo de oscuridad se abría ante nosotros.
Y entonces oí la voz del zorzal que parecía llegar desde detrás de la valla: es primavera y los rayos del sol palpitan en las colinas, y desde detrás de un arbusto la voz del zorzal llamaba de vuelta los viejos recuerdos; Pero aquí había oscuridad y la ilusión se esfumó pronto el zumbido de los coches y el estruendo de la ciudad nos arrebañó bajo sus alas. Tal que, aun si nos fuéramos de aquí, no podríamos llevar con nosotros esa zona de las tinieblas que existía dentro de nosotros -o más allá de nosotros- y que abrió en nosotros aquella grieta.
* Fragmento del poema Espectro de Tadeusz Gajcy, poeta que tradujo a Homero y falleció a los veintitrés años durante el Levantamiento de Varsovia en 1944.
Collage propio
Drozd
5.
„…ptak w listowiu. O, leci!”
Powiedział to Henryk siedząc na ostatnim stopniu bibliotecznych schodów. Słońce operowało na jego strzaskanych rękach kilka promieni uwięzło mu we włosach i próbowało podpalić je zieloną strugą. A potem zacytował ów sławny pasaż z siódmej księgi „Iliady”:
Miasta pogięte jak muszle na czarnoziemnych wybrzeżach, w których się echo strzępiaste wylewa pod strumień wiatru – oto latarnie uliczne w ślimaki skręcone leżą i wieże cieką ku niebu w ceglasty zimny stalaktyt. Marszczy się skóra globu, lasami zapada i pęka w szczelinach grzmoty podziemne niebo kaleczą niskie, ziewają krwiste zachody przy ziemi rozwartym pyskiem i czarne słońce zmalało do kształtu serca człowieka*.
I my, którzy siedzieliśmy u podnóża schodów doznaliśmy dziwnego uczucia; że świat oddzielił się od nas przez te strofy, że powstała szczelina, wyłom, którego już nie sposób zasypać. Wiatr kołował jeszcze, lecz już żagle wiotczały i czapla krwi stygła w powietrzu pełnym krat, szarzało włókno tych lat, i stare rzeczy rdzewiały od nowych barw. I jeszcze tę drugą frazę, której poganizm porażał, jak na deszczu grane, na podmiejskiej stacji Walpurgiennachte, które sen złuszczał z naszych palców.
CO JA TU ROBIĘ? I: CZY SIĘ NIE POWTÓRZĘ?
Coś rozpadało się. W świeżym powietrzu poranka drzwi biblioteki były jeszcze zamknięte, lecz ja słyszałem już szum morza jak wdziera się w naszą ciszę, spienione bałwany pędziły jeden za drugim, niosąc na swoich grzbietach drobiny piany, która z tej odległości mogła uchodzić za brzask, fale nakładały się na siebie jak wersy starej modlitwy barbarzyńców, słyszałem krzyk mew i falochron łamał się w pierwszej świeżości światła.
I wtedy obrót spustu otworzył mi krwi napiętą skórę, i ujrzałem stare echo lat powracające z nową falą, wnętrze biblioteki tętniło mrokiem, słyszałem jeszcze jego kroki, ciche i rozważne, jak szybują ponad chodnikiem i oddalają się stłumione przez pieśń, Homer dwudziestotrzyletni z głową po pocisku, i chrzęst kuli zawieszonej w ciemnym korytarzu. Nietoperze przebiegały pod sufitem krzyżując linie swoich lotów; jakby lot miał być dyskursem, który prowadziły z powietrznym oceanem. Staliśmy onieśmieleni, nie wiedząc że coś takiego mogło istnieć w pełnym blasku dnia, pieczara tętniła mrokiem i różnojęzycznym gwarem, nie wiedząc czy nie cofnąć się jeszcze, czy postąpić krok – szczęk zamka umilkł już dawno – staliśmy na granicy światła, powiedział Henryk – przed nami otwierała się studnia mroku.
I wtedy usłyszałem głos drozda, dochodził jakby zza ogrodzenia: jest wiosna i promienie słońca tętnią na wzgórzach, a zza krzaka głos drozda przywołuje powrót dawnych wspomnień; Lecz tu był mrok i złudzenie wkrótce prysło szum samochodów i gwar miasta zagarnął nas pod swoje skrzydła. Że, nawet gdybyśmy stąd odeszli, nie zdołalibyśmy nie unieść ze sobą tej sfery mroku, która istniała w nas – lub poza nami – i która wytworzyła w nas to rozdarcie.
* Fragment wiersza Widmo Tadeusza Gajcego, poeta tłumaczył Homera, zmarł w czasie Powstania Warszawskiego w wieku 23 lat.
